دیگ بخار یا بویلر (به انگلیسی: Boiler) یک مخزن سربسته و تحت فشار است که به عنوان یکی از مهمترین تجهیزات گرمایشی و منبع انرژی مفید برای چندین قرن در صنعت مورد استفاده بوده است.
حرارت، گرما و انرژی
جز جدایی ناپذیر صنایع از ابتدا تاکنون بوده است. انتقال حرارت مورد نیاز به بخش
های مختلف یک سیستم یکی از مسائل مهمی است که در هر صنعتی باید موردتوجه قرار
گیرد. یکی از ساده ترین
راه های انتقال حرارت استفاده از بخار آب است. بخار آب، به دلیل میزان گرمای نهان تبخیری که آب دریافت می کند
تا به بخار تبدیل شود، توان حمل میزان انرژی بالاتری را نسبت به آب دارد و همین
اصل، اساس تولید و کار دیگ بخار می باشد. بخار آب دارای مزیت های فراوانی
همچون قابلیت انتقال آسان، راندمان بالا، ظرفیت حرارتی بالا و قیمت پایین آن در
مقایسه با سایر انرژی ها می باشد که باعث شده یک انرژی قابل توزیع باشد
طرز کار دیگ بخار
در این مخزن، آب از طریق احتراق سوخت‌هایی
همچون گاز، گازوئیل و یا مازوت
(نفت سیاه) انرژی برق و یا انرژی هسته‌ای گرم می شود و تحت فشار قرار
می گیرد.این مخزن، علاوه بر آب، برای گرمایش سیالات
دیگر نیز کاربرد دارد. جهت انتقال گرمای تولیدی توسط فرآیند احتراق به آب داخل
محفظه، مجموعه‌ای از لوله‌ها در اطراف مخزن وجود دارند تا گرما به آب برسد و آب را
تبخیر کند. این لوله‌ها (و همچنین ورق‌های به کار رفته) باید از نوع
آتش‌خوار و فاقد درز باشند و ضخامت آنها باید با توجه به ظرفیت و فشار کاری بویلر
تعیین شود.
تکنولوژی ساخت
دیگ‌های بخار در دو جنس چدنی و
فولادی وجود دارند اما بیشتر دیگ‌های صنعتی (industrial boiler) از فولاد ساخته شدهاند. در واقع دیگ‌های چدنی
برای تولید بخار کم فشار مناسب هستند. بخش داخلی دیگ بخار شامل دو قسمت
می باشد: طرف آتش
و طرف آب. به همه سطوحی که در طرف آتش دیگ بخار قرار دارد
سطح گرمایی گفته می‌شود. همه قسمت‌های
داخلی یک دیگ بخار که تحت فشار بالا قرار می گیرند از آلیاژهای آهنی ساخته شده است
.
کاربردها
بخار یا آب داغ تولیدی دستگاه،
فشرده می‌شود و برای کاربردهایی مانند صنایع غذایی، داروسازی، کاغذ سازی، سیستم‌های
گرمایش و سرمایش، نیروگاه‌های تولید برق و … به کار می‌روند. همچنین می‌تواند
برای سیستم‌های مختلف، نیرو، حرکت مکانیکی و آب فراهم کند. بخار آب می تواند در
صنعت غذا برای فرآیندهای حرارتی مواد غذایی (استریلیزاسیون، پاستوریزاسیون و …) مورد استفاده قرار بگیرد.
دسته بندی دیگ های بخار
دیگ های بخار را می توان بر اساس
طراحی ساخت (صرف نظر از ظرفیت، ابعاد و فشار کاری) به دو دسته واترتیوپ (آب در لوله) و فایرتیوپ (آتش
در لوله) دسته بندی نمود. در بویلرهای واترتیوپ، آب از داخل
تعدادی از لوله‌های کوچک در حال جریان است و گرما از طریق احتراق گازهای اطراف این
لوله به آب داخل لوله داده می‌شود. بویلرهای واتر تیوب قابلیت کارکرد در دما و
فشارهای بالاتری را دارند و می‌توانند بخار سوپر هیت (superheated steam) تولید کنند. بخار سوپر هیت دمای بالاتری از
بخار اشباع دارد. در بویلرهای فایرتیوپ گاز داغ از داخل لوله‌های موجود در سیستم عبور
می‌کند و همزمان این لوله‌ها توسط آب، احاطه شدهاند.
بویلرهای فایرتیوب در ابعاد کوچکتری ساخته می‌شوند، نیاز به تعمیر و نگه‌داری
کمتری دارند و همچنین کار با آنها به تخصص کمتری نیاز دارد.
سایر محصولات: